In dit artikel worden veel gestelde vragen beantwoord over medicijnen in de behandeling van overgewicht en obesitas.

Vraag 1: Wanneer heeft iemand overgewicht of obesitas?
Om te bepalen of iemand overgewicht heeft, bereken je de Body Mass Index, ook wel BMI. Dit is een internationale maat die laat zien of mensen een gezond gewicht hebben voor hun lengte.

• Een BMI van meer dan 25 tot 30 noemen we overgewicht.
• Een BMI van 30 of meer noemen we obesitas.

In dit artikel vind je meer informatie over wat overgewicht en obesitas precies is.

Vraag 2: Wat is het probleem van overgewicht en obesitas?
De helft van alle volwassen Nederlanders heeft overgewicht. Door dit overgewicht krijgen veel mensen op een gegeven moment gezondheidsproblemen. De belangrijkste oorzaak daarvan is te veel buikvet.
We leren steeds meer over wat buikvet precies is en waarom dit gezondheidsproblemen veroorzaakt. Zo weten we nu bijvoorbeeld dat te veel buikvet zorgt voor veranderingen op een paar belangrijke plekken in het lichaam:

• In de hersenen, waar het gevoel van honger ontstaat, en waar geregeld wordt hoe het lichaam energie verbruikt.
• In het afweersysteem, wat ervoor moet zorgen dat je niet ziek wordt.
• In het buikvet zelf, waar chronische ontstekingen kunnen ontstaan.

Het is ingewikkeld om af te vallen als je eenmaal overgewicht hebt. Gewoon je best doen en jezelf beter beheersen is te simpel gedacht. Er is namelijk veel meer tegelijk aan de hand dan alleen jouw leefstijl. Zo kan er bijvoorbeeld iets met jouw lichaam aan de hand zijn waardoor je gemakkelijk te zwaar wordt. Ook kun je van sommige medicijnen zwaarder worden. En waar je ook komt, overal is wel iets te eten.

Mensen met overgewicht en obesitas leven korter. Ze zijn een langer deel van hun leven ziek. En overgewicht is een aandoening die kan leiden tot andere ziektes, zoals diabetes (suikerziekte), depressie, problemen met gewrichten, hart- en vaatziekten en verschillende soorten kanker.

Vraag 3: Wanneer kan je medicijnen gebruiken tegen overgewicht of obesitas?
Medicijnen zijn nooit de enige behandeling van overgewicht of obesitas. Ze zijn altijd een onderdeel van een grotere behandeling. Je kunt eventueel medicijnen gaan gebruiken, als jouw leefstijl ook zo gezond mogelijk is.
Dat betekent het volgende:

• je eet en drinkt zo gezond mogelijk,
• je beweegt zoveel mogelijk,
• je slaapt zo goed mogelijk,
• je gaat zo goed mogelijk om met stress,
• je gebruikt geen verslavende middelen zoals sigaretten, drugs of veel alcohol.

Is het nodig dat je jouw leefstijl nog verder verbetert? Dan kan je daarbij hulp krijgen door mee te doen aan een leefstijlprogramma. Zo’n programma heet een gecombineerde leefstijlinterventie (GLI). Je kunt hiervoor een verwijzing krijgen van jouw dokter, zodat de zorgverzekeraar het leefstijlprogramma betaalt. Voordat dokters doorverwijzen, kijken ze altijd eerst of er andere oorzaken kunnen zijn voor jouw overgewicht. En wat er nog meer nodig is om te zorgen dat jij een gezonder gewicht kan krijgen. Speciale medicijnen kunnen daarbij helpen.

Vraag 4: Wanneer betaalt de zorgverzekeraar voor medicijnen in het algemeen?
Het Zorginstituut Nederland bepaalt samen met de zorgverzekeraars in welke situaties ze voor welke medicijnen betalen. Hiervoor maakt het Zorginstituut regels.

Vraag 5: Wanneer betalen zorgverzekeraars voor medicijnen tegen overgewicht?
Er zijn vaste regels waarmee zorgverzekeraars bepalen wanneer ze betalen voor medicijnen tegen overgewicht. Het Zorginstituut Nederland heeft deze regels gemaakt. Als jouw dokter vindt dat je medicijnen moet gebruiken, dan moet hij of zij dit uitleggen aan de zorgverzekeraar. Daarbij let de dokter op de twee vragen die hieronder staan bij a. en b. Is het antwoord op allebei de vragen ja? Dan kan jouw dokter beslissen dat je medicijnen moet gebruiken. Daarnaast blijft het belangrijk dat je gezond leeft. De medicijnen zijn alleen een extra hulpmiddel.

a. Heb jij overgewicht?
Voor deze vraag kijkt de dokter naar twee dingen:

• de Body Mass Index, ook wel BMI. Dit is een internationale maat die laat zien of mensen een gezond gewicht hebben voor hun lengte. Een BMI van meer dan 25 tot 30 noemen we overgewicht. Een BMI van 30 of meer noemen we obesitas.
• De omtrek van jouw middel (ook wel buikomvang genoemd)
  Je kunt ook zelf de omtrek van jouw middel meten en jouw BMI berekenen. Op de website van het Voedingscentrum kan je vinden hoe je dat doet: www.voedingscentrum.nl - BMI berekenen

b. Heb je een jaar of meer actief meegedaan aan een gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) om jouw leefstijl te verbeteren?
Actief meedoen aan deze GLI om de leefstijl te verbeteren zorgt bij veel mensen dat ze genoeg afvallen en een gezonder gewicht krijgen. Maar niet bij iedereen. De zorgverzekeraar kijkt of je een jaar of langer actief hebt meegedaan. En wat dat heeft gedaan voor jouw gewicht en jouw gezondheid.

In ieder geval moet je eerst een jaar actief meedoen aan de GLI. In de volgende situaties betaalt de zorgverzekeraar daarna voor medicijnen tegen overgewicht:
• Situatie 1:

• Jouw BMI was tussen 27 en 30
• Je bent minder dan 5% afgevallen
• En jouw buikomvang is ernstig vergroot of je hebt ook nog een andere ziekte door het overgewicht.

• Situatie 2:

• Jouw BMI was 30 of hoger
• Je bent minder dan 10% afgevallen
• En jouw buikomvang is ernstig vergroot of je hebt ook nog een andere ziekte door het overgewicht.

Let op: je mag alleen meedoen aan een gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) die het RIVM heeft goedgekeurd. Meer hierover lees je bij vraag 7.

Als medicijnen tegen overgewicht in jouw situatie nodig zijn:
Vindt de dokter dat je moet beginnen met medicijnen tegen het overgewicht of de obesitas? Dan controleert de dokter in de eerste 3 of 4 maanden of de medicijnen bij jou goed werken. Dat is namelijk niet bij iedereen zo. Werken ze niet, dan moet je ermee stoppen. Ook bekijkt de dokter na een jaar of het nog nuttig is om door te gaan met de medicijnen.

Vraag 6: Voor welke medicijnen bij overgewicht betalen zorgverzekeraars?
Bij de behandeling van overgewicht betalen zorgverzekeraars voor de medicijnen die je hieronder zijn opgenoemd. Hiervoor kan je jouw eigen basisverzekering gebruiken die iedereen in Nederland heeft. Er zijn geen extra zorgverzekeringen nodig:

• liraglutide (merknaam Saxenda®): Zorgverzekeraars betalen vanaf 1 april 2022 voor dit medicijn. Vanaf 1 juli 2022 betaalt de zorgverzekeraar als de gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) na één jaar niet heeft geholpen. Daarnaast zijn er nog andere afspraken tussen dokters en zorgverzekeraars, die de dokter moet opvolgen.
• naltrexon-bupropion (merknaam Mysimba®): Zorgverzekeraars betalen vanaf 1 augustus 2022 voor dit medicijn. Ook bij dit medicijn geldt een aantal afspraken tussen dokters en zorgverzekeraars, die de dokter moet opvolgen.

En voor welk medicijn betaalt de zorgverzekeraar in welke situatie?

• Is je BMI tussen 27 en 30? En heb je andere ziektes zoals hart- en vaatziekte, diabetes type 2, slaapapneu of artrose? Of is jouw BMI 30 of meer? Dan vergoedt de zorgverzekeraar Naltrexon-bupropion (Mysimba®).
• Is je BMI 35 of meer? En heb je andere ziektes zoals hart- en vaatziekte, slaapapneu of artrose? Of is jouw BMI 40 of meer, heb je daarbij géén diabetes type 2 en krijg je voorlopig nog geen maagverkleining? Dan vergoedt de zorgverzekeraar Liraglutide (Saxenda®).
  Let op: ook de regels in het antwoord bij vraag 5 zijn nodig voordat de zorgverzekeraar betaalt

Vraag 7a: Wat is een leefstijlprogramma, of GLI precies?
Op verschillende plekken in deze lijst met vragen en antwoorden gaat het over een speciaal leefstijlprogramma. Daarmee bedoelen we een gecombineerde leefstijl interventie, of GLI. Dat is een behandeling waarbij je hulp krijgt om een gezondere leefstijl te kunnen krijgen. Tijdens dit leefstijlprogramma leer je over de volgende onderwerpen:

• zo gezond mogelijk eten en drinken,
• zo veel mogelijk bewegen,
• zo goed mogelijk slapen,
• zo goed mogelijk omgaan met stress
• geen verslavende middelen gebruiken zoals alcohol of andere drugs.

De behandeling duurt meestal twee jaar. Deze behandeling helpt jou om jouw leefstijl gezonder te maken. En om dat zo te houden. Daarbij kan je eventueel ook psychologische hulp krijgen als dat in jouw situatie kan helpen. Je kan dit leefstijlprogramma in een groep volgen of alleen.

Vraag 7b: Welke leefstijlprogramma's betaalt de zorgverzekering?
Op dit moment zijn er 7 van deze programma's die zorgverzekeraars betalen. Dit zijn gecombineerde leefstijl interventies die het RIVM heeft goedgekeurd. Op de website van het RIVM kan je zien welke leefstijlprogramma's dit zijn.

Vraag 8: Wat als je meedoet aan een andere leefstijlinterventie dan de goedgekeurde zoals genoemd in het antwoord bij vraag 7b?
Zorgverzekeraars betalen alleen voor medicijnen als je aan een goedgekeurd leefstijlprogramma meedoet. Er bestaan ook intensieve leefstijlprogramma's. Die heten GLI-Plus-programma. Op dit moment horen zulke leefstijlprogramma's nog niet bij de goedgekeurde.

*Vraag 9: Kan je naast een GLI en medicijnen nog andere zorg krijgen?
Ja. Heb je bijvoorbeeld niet alleen overgewicht, maar ook een of meerdere andere ziektes, dan bekijkt jouw dokter of je extra zorg nodig hebt naast een gecombineerde leefstijlinterventie. Bijvoorbeeld extra advies van een diëtist. De zorgverzekeraar betaalt deze extra zorg als deze nodig is vanwege de andere ziekte.

Vraag 10: Waarom moet je een goedgekeurd leefstijlprogramma volgen voordat je medicijnen tegen overgewicht kan gebruiken?
Uit onderzoek weten we dat deze medicijnen vooral goed werken als je tegelijkertijd jouw leefstijl verbetert. Leefstijl heeft namelijk veel invloed op het overgewicht. Daarom betalen zorgverzekeraars de medicijnen alleen als je aan een goedgekeurd leefstijlprogramma meedoet. Hierdoor weet de zorgverzekeraar zeker dat je een gecombineerde leefstijlinterventie kiest die goed werkt.

Vraag 11: Betaalt de zorgverzekeraar ook medicijnen tegen overgewicht voor iemand die jonger is dan 18 jaar?
Nee. De zorgverzekeraar betaalt de medicijnen alleen als je 18 jaar of ouder bent. Dat kan in de toekomst nog veranderen. Daarvoor moeten de fabrikanten van de medicijnen een beoordeling aanvragen bij het Zorginstituut Nederland.

Vraag 12: Wanneer kan je beginnen met medicijnen tegen overgewicht?
Doe je al een jaar actief mee aan een GLI die goedgekeurd is door het RIVM en heeft dit nog niet genoeg effect? Dan mag je beginnen met de medicijnen. Met niet genoeg effect bedoelen we de volgende situaties:
• Situatie 1:

• Je bent minder dan 5% afgevallen.
• En jouw BMI is tussen 25 en 30.
• En jouw buikomvang is ernstig vergroot of je hebt ook nog een andere ziekte.

• Situatie 2:

• Je bent minder dan 10% afgevallen.
• En jouw BMI was 30 of hoger.
• En jouw buikomvang was ernstig vergroot of je hebt ook nog een andere ziekte.

Vraag 13: Wat als je na 3 tot 4 maanden met gebruik van de medicijnen tegen overgewicht toch nog te weinig bent afgevallen?
Heb je 3 tot 4 maanden de medicijnen tegen overgewicht gebruikt zoals jouw dokter dat heeft uitgelegd? En ben je minder dan 5% afgevallen? Dan moet je stoppen met de medicijnen. De kans is namelijk erg klein dat je daarna nog zal afvallen door deze medicijnen. Het heeft dan geen zin om door te gaan met het gebruik van deze medicijnen. We weten dit uit onderzoek.

Vraag 14: Wat als je de GLI helemaal hebt afgemaakt, maar je hebt nog steeds overgewicht of obesitas?
Heb je een goedgekeurd leefstijlprogramma afgemaakt, en heb je jouw leefstijl verbeterd? Maar heeft dat volgens jouw dokter niet genoeg geholpen? Dan kan jouw dokter besluiten dat je medicijnen tegen overgewicht kan gaan gebruiken (zie ook het antwoord bij vraag 11).
De zorgverzekeraar betaalt deze medicijnen.

Vraag 15: Wat als je te snel stopt met de GLI?
Zorgverzekeraars betalen alleen voor de medicijnen tegen overgewicht als je tegelijkertijd jouw leefstijl verbetert. Daarvoor moet je in ieder geval een jaar bezig zijn met een goedgekeurd leefstijlprogramma. Stop je al eerder met deze GLI? Dan betaalt de zorgverzekeraar niet voor de medicijnen.

Vraag 16: Wat verwacht de zorgverzekeraar van jou als je meedoet aan een leefstijlprogramma?
Alleen meedoen aan de GLI is niet genoeg. De zorgverzekeraar betaalt uiteindelijk alleen voor medicijnen tegen overgewicht als je minimaal een jaar lang actief hebt meegedaan aan de GLI. De huisarts en de organisatie van de GLI beoordelen of jij goed genoeg meedoet. Met actief meedoen bedoelen we het volgende:

• Hoe vaak ben je aanwezig?
  Doe je mee aan een leefstijlprogramma met een groep? Dan moet je bij 80% van de bijeenkomsten aanwezig zijn. Doet je niet mee in een groep, maar alleen? Dan moet je bij alle afspraken met jouw coach aanwezig zijn.
• Hoe gedraag je je tijdens het leefstijlprogramma?
  In de bijeenkomsten en bij de gesprekken doe je mee aan gesprekken en oefeningen. Ook bereid je je voor op de bijeenkomsten, zoals tijdens de GLI wordt afgesproken.

Vraag 17: Wat als je na de GLI jouw leefstijl niet veranderd hebt?
Het doel van een leefstijlprogramma is dat je jouw leefstijl verandert om gezonder te worden. En dat je dat in de toekomst volhoudt. Alleen dan willen zorgverzekeraars betalen voor medicijnen tegen overgewicht. Daarom beoordelen jouw dokter en de organisatie van de GLI wat jij hebt bereikt met dit leefstijlprogramma. Is dat te weinig en heb je jouw leefstijl niet genoeg veranderd? Dan kan de zorgverzekeraar beslissen om niet te betalen voor medicijnen tegen overgewicht.

Vraag 18: Wat als je de GLI af hebt en wilt doorgaan met de medicijnen tegen overgewicht?
Heb je de GLI na 2 jaar afgemaakt en heb je actief meegedaan? En wilt je daarna doorgaan met de medicijnen tegen overgewicht? Dan kan dat. Jouw dokter bekijkt elke twee jaar of het nodig is of je doorgaat met deze medicijnen. Misschien kan je minder gebruiken of helemaal stoppen. De zorgverzekeraar zal blijven betalen voor deze medicijnen als jouw dokter verder ook alle andere regels heeft gevolgd.

Vraag 19: Wat als er een wachttijd is voor een leefstijlprogramma?
Heb je je aangemeld voor een goedgekeurd leefstijlprogramma, maar kom je op een wachtlijst? Dan betekent dit dat je helaas ook langer moet wachten voordat je misschien met medicijnen tegen overgewicht kan beginnen. De zorgverzekeraar betaalt pas voor de medicijnen als je een jaar of langer actief hebt meegedaan aan de GLI. Ook als er een wachtlijst is.

Vraag 20: Kan de zorgverzekeraar een uitzondering maken als het voor iemand niet makkelijk is om aan een GLI mee te doen?
Zorgverzekeraars maken geen uitzonderingen. Voor sommige mensen kan het lastig zijn om aan een GLI mee te doen. Bijvoorbeeld als Nederlands niet de eigen taal is. Of als iemand ver moet reizen voor het leefstijlprogramma. Of te weinig geld heeft om te reizen. Toch moet iedereen meedoen aan een GLI, anders kan de zorgverzekeraar niet voor medicijnen tegen overgewicht betalen.

Er bestaan ook goedgekeurde leefstijlprogramma's voor speciale groepen, zoals:

• Het leefstijlprogramma Voel je goed, die speciaal bedoeld is voor mensen met laaggeletterdheid.
• Het leefstijlprogramma Samen Sportief in Beweging, die speciaal bedoeld is voor mensen voor wie meedoen in de maatschappij niet makkelijk is. Bijvoorbeeld door een laag inkomen of geen werk hebben.

Vraag 21: Het medicijn Saxenda is bedoeld voor mensen die voorlopig nog geen maagverkleining krijgen. Wat houdt dat precies in?
Hiermee wordt bedoeld dat een maagverkleining via een operatie bij jou niet mogelijk is. Of dat jij geen maagoperatie wilt. Het kan ook zijn dat je nog niet met jouw dokter hebt kunnen beslissen of je een maagverkleining kan en wil laten doen.

Vraag 22: Wat als je wel een maagverkleining kan krijgen, maar jij dit niet wil?
Dokters bepalen volgens landelijke afspraken of iemand een operatie kan krijgen voor een maagverkleining. Als jij in jouw situatie een maagverkleining zou kunnen krijgen, dan betekent dat niet dat deze operatie verplicht is. De zorgverzekeraar betaalt dan toch voor medicijnen tegen overgewicht. Ook als jij beslist dat je geen maagverkleining wil.

Vraag 23: Hoe lang moet je doorgaan met medicijnen tegen overgewicht?
Je zal de medicijnen in ieder geval 3 tot 4 maanden moeten gebruiken om te weten of deze medicijnen bij jou zullen werken. De dokter weet of deze medicijnen bij jou werken door te bepalen of:

• Je 5% of meer bent afgevallen. Dan mag je doorgaan met de medicijnen omdat deze bij jou werken. Jouw dokter bekijkt vanaf dan elke twee jaar of je de medicijnen nog nodig hebt.
• Bent je niet genoeg afgevallen? Dus minder dan 5% van jouw gewicht, dan moet je stoppen met de medicijnen. Ze werken dan helaas niet goed genoeg voor jou en het heeft dan geen zin om daarmee door te gaan. De zorgverzekeraar betaalt dan niet meer voor deze medicijnen tegen overgewicht.

Vraag 24: Welke medicijnen tegen overgewicht betaalt de zorgverzekeraar als je naast overgewicht ook diabetes type 2 hebt?
Heb je diabetes type 2? En moet je van jouw dokter medicijnen gebruiken tegen overgewicht? Dan kiest jouw dokter voor het medicijn Victoza; dit medicijn lijkt op Saxenda, maar werkt net even anders. De zorgverzekeraar betaalt in dit geval ook alleen voor Victoza en niet voor Saxenda.

Vraag 25: Voor welke medicijnen tegen overgewicht betaalt de zorgverzekeraar als je naast overgewicht ook diabetes type 1 hebt?
Heb je diabetes type 1? En moet je van jouw dokter medicijnen gebruiken tegen overgewicht? Dan kiest jouw dokter voor het medicijn Saxenda. De zorgverzekeraar betaalt voor dit medicijn. Misschien zal je wel andere insuline moeten gaan gebruiken. Of minder insuline dan je gewend bent. Jouw dokter bespreekt dit met je.

Vraag 26: Betaalt de zorgverzekeraar nog voor medicijnen tegen overgewicht als je een maagverkleining via een operatie hebt gehad?
Nee. De zorgverzekeraar betaalt de medicijnen tegen overgewicht zolang je nog geen maagverkleining hebt gehad. Daarna niet meer. Een team van dokters bepaalt samen met jou of je een maagverkleining nodig hebt. Hoe ze dat bepalen staat in de landelijke afspraken over chirurgische behandeling van obesitas.

Vraag 27: Wat als je een maagverkleining hebt gehad die weer is weggehaald met een operatie?
Bij sommige mensen zorgt een maagverkleining voor problemen. Dat kan een reden zijn om de maagverkleining weer weg te halen. Daarna kan je toch weer een behandeling krijgen met medicijnen tegen overgewicht, als je aan de andere voorwaarden voldoet (zie antwoord bij vraag 5).

Vraag 28: Betaalt de zorgverzekeraar voor medicijnen als je eerst een tijd zelf voor medicijnen hebt betaald?
Nee, de zorgverzekeraar betaalt alleen voor medicijnen als je aan een GLI meedoet. Het gaat erom dat je minstens een jaar actief meedoet. Val je dan toch niet genoeg af? Dan kan je samen met de dokter bepalen of je medicijnen tegen overgewicht kan gaan gebruiken en betaalt de zorgverzekeraar deze medicijnen.

Vraag 29: Heb je een jaar actief meegedaan aan een GLI, maar is pas na een langere tijd daarna in overleg met de dokter afgesproken dat je medicijnen tegen overgewicht gaat gebruiken? Betaalt de zorgverzekeraar dan deze medicijnen?
De zorgverzekeraar betaalt voor de medicijnen als je in de tussentijd jouw gezonde leefstijl bent blijven volhouden. Jouw dokter beoordeelt of je dat hebt gedaan. Ook moet je aan de andere voorwaarden voldoen (zie de antwoorden bij vraag 5 en vraag 6).

De informatie in dit artikel is in juli 2023 opgesteld in samenwerking met Partnerschap Overgewicht Nederland (PON)